Tình trạng rối loạn nhận thức ở bệnh nhân ung thư sau điều trị

Vấn đề nhận thức xảy ra khi chúng ta gặp những vấn đề về xử lý thông tin bao gồm khả năng tập trung, suy nghĩ và trí nhớ ngắn hạn.

Lên đến 75% bệnh nhân ung thư xuất hiện những vấn đề về nhận thức trong quá trình điều trị. 35% bệnh nhân vẫn tiếp tục tình trạng đó trong suốt 1 tháng sau điều trị. Những vấn đề này có thể biểu hiện mức độ khác nhau và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân. Nếu những triệu chứng trên trở nên trầm trọng, hãy báo ngay với bác sĩ điều trị để được xử lý kịp thời.

DẤU HIỆU VÀ TRIỆU CHỨNG

Việc kiểm soát những triệu chứng liên quan đến rối loạn nhận thức là một phần quan trọng trong hỗ trợ và điều trị cho bệnh nhân ung thư. Những dấu hiệu và triệu chứng phổ biến dễ nhận ra nhất:

• Bệnh nhân mất tập trung, hay lơ đãng.
• Bệnh nhân có dấu hiệu mất phương hướng.
• Hay quên tên, quên ngày, quên chìa khóa và những vật dụng trong nhà.
• Gặp khó khăn trong việc hiểu và tiếp thu vấn đề.
• Khả năng phán đoán và suy luận kém.
• Khả năng diễn đạt ngôn ngữ kém đi, khả năng tổ chức cuộc sống hay công việc bị đảo lộn…
• Thay đổi cảm xúc, vui buồn thất thường…

Mức độ biểu hiện của những triệu chứng trên phụ thuộc nhiều vào độ tuổi, mức độ stress, yếu tố gia đình và tài chính…

NGUYÊN NHÂN.

Những bệnh nhân ung thư sống sót thường gọi tình trạng trên là “Chemo Brain” để miêu tả quãng thời gian suy nghĩ mông lung sau hóa trị. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhận thức trong và sau quá trình điều trị ung thư:

• Xạ trị khu vực đầu, cổ hoặc toàn thân.
• Sinh thiết hoặc phẫu thuật não.
• Liệu pháp hocmon, liệu pháp miễn dịch hoặc những liệu pháp điều trị khác bao gồm:

Thuốc chống nôn

Kháng sinh

Thuốc giảm đau

Thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo lắng

Thuốc tim mạch

Thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ

Nhiễm trùng, đặc biệt ở khu vực não bộ, tủy sống và những trường hợp sốt cao gây co giật.

Ung thư não

Ung thư di căn lên não

Mất ngủ, mệt mỏi, đau đớn, Calci huyết cao…

Những phản ứng tâm lý như stress, hoảng loạn hoặc trầm cảm.

Thiếu vitamin và khoáng chất như: Sắt, Vitamin B hoặc acid folic

KIỂM SOÁT TÌNH TRẠNG RỐI LOẠN NHẬN THỨC

Rối loạn nhận thức do thuốc và các biện pháp can thiệp sẽ giảm sau khi dừng thuốc hoặc dừng điều trị. Rối loạn nhận thức do khối u trong não sẽ giảm sau khi được điều trị, tuy nhiên một số triệu chứng vẫn sẽ tiếp diễn.

Thật không may, rối loạn nhận thức do hóa trị, xạ trị và những liệu pháp điều trị khác có thể diễn ra trong một thời gian dài. Việc kiểm soát những vấn đề trên có thể là:

• Kiểm soát việc sử dụng thuốc bao gồm thuốc kích thích, thuốc chống trầm cảm và những thuốc chặn hoạt động của narcotics ví dụ như morphine.
• Trị liệu cơ năng và phụ hồi chức năng giúp bệnh nhân nhanh chóng lấy lại sự cân bằng của cuộc sống.
• Phục hồi chức năng nhận thức và tư vấn tâm lý để giúp bệnh nhân cải thiện tình trạng nhận thức và biết cách để đối phó lại những vấn đề liên quan đến nhận thức.

CHIẾN LƯỢC ĐẤU TRANH LẠI VẤN ĐỀ RỐI LOẠN NHẬN THỨC!

Những chiến lược dưới đây có thể hữu ích đối với những bệnh nhân đang phải đối mặt với những vấn đề nhận thức như: Thiếu tập trung, giảm trí nhớ, rối loạn cảm xúc…

• Hãy ghi chú những công việc cần thiết phải làm trong ngày. Để những thông tin đó ở chỗ dễ nhìn nhất. Nếu cần thiết, hãy làm nhiều bản để nhiều chỗ khác nhau để luôn nhắc nhở bản thân những công việc quan trọng.
• Chỉ làm 1 việc tại một thời điểm, tránh làm một lúc nhiều việc và tránh những yếu tố gây nhiễu bên ngoài.
• Thường xuyên mang theo một cuốn sổ nhỏ, một chiếc bút để viết ra bất kỳ lưu ý hay công việc phát sinh nào.
• Sử dụng một cuốn lịch để theo dõi những kế hoạch, cuộc hẹn sắp tới.
• Nghỉ ngơi nhiều hơn.
• Dành thời gian vận động nhẹ để cải thiện sự tỉnh táo. Cố gắng đi bộ, làm việc nhà… tập yoga, thiền cũng giúp chúng ta thư giãn và minh mẫn.
• Cải thiện chức năng não bộ thông qua việc đọc thêm sách báo, vẽ vời, chơi nhạc…
• Lên kế hoạch những công việc phải làm cho ngày hôm sau trước lúc đi ngủ.
• Đặt những vật dụng trong nhà (Kể cả chìa khóa) đúng chỗ thường ngày bạn vẫn để.

RỐI LOẠN NHẬN THỨC Ở TRẺ

Vấn đề nhận thức ở trẻ em ( ít hơn 6 tuổi) thường kéo dài hơn. Thời gian đó có thể kéo dài đến hàng năm, thậm chí đến tuổi trưởng thành. Sau đây là một số nguyên nhân gây nên vấn đề nhận thức ở trẻ:

– Xạ trị vùng đầu, cổ hoặc tủy sống.

– Xạ trị toàn thân

– Hóa trị ảnh hưởng trực tiếp đến xương sống hoặc não.

Một số vấn đề nhận thức bao gồm:

Giảm trí thông minh

Giảm khả năng học tập

Giảm khả năng tập trung

Giảm sự phát triển yếu tố cảm xúc, xã hội.

Giảm kết quả học tập đặc biệt là kĩ năng đọc, kĩ năng diễn đạt và toán học.

Con của bạn có thể sẽ được áp dụng các hương pháp vận động trị liệu, trị liệu ngôn ngữ, đào tạo kĩ năng xã hội, phục hồi chức năng nhận thức…