Tình trạng mệt mỏi sau điều trị ung thư

Mệt mỏi do ung thư là một tình trạng phổ biến ở những bệnh nhân ung thư đặc biệt sau hóa xạ trị. Cảm giác mệt mỏi này khác với mệt mỏi thông thường.

Mệt mỏi do ung thư gây nhiều rắc rối cho những hoạt động hàng ngày của bệnh nhân và không được cải thiện dù trong lúc nghỉ ngơi.

Đa số bệnh nhân ung thư khi tiến hành điều trị đều xuất hiện tình trạng mệt mỏi này. Một số bệnh nhân thoát khỏi ung thư vẫn gặp tình trạng này kéo dài đến vài tháng thậm chỉ vài năm sau điều trị.

MỆT MỎI ẢNH HƯỞNG ĐẾN CUỘC SỐNG NHƯ THẾ NÀO?

Mệt mỏi thường ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất, tinh thần, đời sống xã hội, tình hình tài chính của bệnh nhân ung thư. Mức độ nghiêm trong cũng tùy thuộc từng bệnh nhân. Mệt mỏi do ung thư có thể ảnh hưởng đến:

• Hoạt động hàng ngày
• Những hoạt động vui chơi giải trí
• Mối quan hệ xã hội
• Tâm trạng và cảm xúc
• Thành tích trong công việc
• Thái độ sống tích cực với tương lai
• Khả năng chống lại những tác dụng phụ khác của điều trị

KIỂM TRA VÀ CHẨN ĐOÁN

ASCO khuyến nghị nhóm y bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn thường xuyên đo lường mức độ mêt mỏi của bệnh nhân. Thông thường, bác sĩ sẽ hỏi về mức độ mệt mỏi của bạn trong và sau điều trị. Tuy nhiên một số yếu tố nên được quan tâm nhất:

– Thời điểm bạn được chẩn đoán ung thư

– Mỗi năm và bất cứ thời gian nào bạn có dấu hiệu tăng triệu chứng mệt mỏi.

Không phải tất cả những nguyên nhân dẫn đến mệt mỏi khi điều trị ung thư đều rõ ràng. Rẩt nhiều yếu tố dẫn đến triệu chứng mệt mỏi. Để giúp bạn kiểm soát tốt hơn tình trạng mệt mỏi, bác sĩ sẽ quan tâm một số yếu tố sau:

• Lịch sử triệu chứng mệt mỏi: Bạn nên miêu tả đúng và đầy đủ tình trạng mệt mỏi từ những lần điều trị đầu tiên, bao gồm:

Mức độ nghiêm trọng được đánh giá trên một biểu đồ từ “không mệt” đến “rất mệt”

Triệu chứng đau bắt đầu từ lúc nào

Khi nào bạn cảm thấy mệt nhất

Thời gian mệt mỏi kéo dài bao lâu

Những yếu tố nào làm giảm hoặc tăng tình trạng mệt mỏi

Sức khỏe thay đổi liên quan đến ung thư.

Bác sĩ của bạn có thể sẽ lấy máu hoặc một số xét nghiệm khác để tìm kiếm những nguyên nhân mệt mỏi có liên quan đến ung thư. Những nguyên nhân này có thể bao gồm cả tình trạng tiến triển ung thư, ung thư xâm lấn hay ung thư tái phát.

Những tình trạng sức khỏe khác.

Có những nguyên nhân khác làm trầm trọng hơn tình trạng mệt mỏi của bạn. Bác sĩ có thể sẽ đặt những câu hỏi hoặc đề nghị những xét nghiệm liên quan nếu có một tình trạng sức khỏe ảnh hưởng đến triệu chứng mệt mỏi.

KIỂM SOÁT NHỮNG NGUYÊN NHÂN GÂY MỆT MỎI

• Kiểm soát những cơn đau: Tình trạng đau triền miên cũng khiến bệnh nhân cảm thấy kiệt sức. Rất nhiều thuốc giảm đau cũng đồng thời gây buồn ngủ và mệt mỏi. Tốt nhất nên hỏi bác sĩ về những lựa chọn sử dụng thuốc để hạn chế tối đa tác dụng phụ gây mệt mỏi.
• Kiểm soát những cảm xúc tiêu cựu như căng thẳng, stress, trầm cảm. Chống chọi với ung thư có thể kiển bệnh nhân cảm thấy căng thẳng. Những cảm xúc đó khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Việc kiểm soát yếu tố cảm xúc, tình trạng căng thẳng cũng góp phần tích cực trong việc cải thiện tình trạng mệt mỏi của bệnh nhân ung thư.
• Ngủ đủ giấc: Stress, đau và lo lắng thường tác động tiêu cực đến giấc ngủ tối của bệnh nhân ung thư. Một số thuốc cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ. Đối với những người mất ngủ kinh niên, giấc ngủ có thể đến bất cứ lúc nào trong ngày. Thiếu ngủ cũng tác động đến tinh thần và khả năng làm việc của bệnh nhân.
• Ăn uống lành mạnh. Chế độ ăn hợp lý rất quan trọng để duy trì cân nặng và cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể. Bạn nên hạn chế những thức ăn cay nóng, những đồ uống có ga hoặc cafein.
• Điều trị thiếu máu. Rất nhiều bệnh nhân ung thư phải đối mặt với tình trạng thiếu máu. Thiếu máu xảy ra khi số lượng tế bào hồng cầu trong cơ thể tụt giảm. Ung thư hoặc những phương pháp điều trị ung thư có thể dẫn đến thiếu máu. Báo cáo cho thấy tình trạng thiếu máu dẫn đến cảm giác mệt mỏi ở đa số bệnh nhân ung thư. Điều trị thiếu máu có thể bao gồm liệu pháp dinh dưỡng hỗ trợ, thuốc và truyền máu.
• Kiểm soát tác dụng phụ của thuốc. Những thuốc được sử dụng để điều trị ung thư cũng có thể gây nên tình trạng mệt mỏi. Ví dụ, tình trạng mệt mỏi thường xuất hiện :

Sau vài ngày hóa trị

Vài tuần sau xạ trị

Ngay sau điều trị miễn dịch

Những bệnh mắc kèm khác:

Những bệnh nhân ung thư thường kèm theo những bệnh mãn tính khác, đặc biệt những bệnh nhân cao tuổi:

• Những vấn đề tim mạch
• Giảm chức năng thận và phổi
• Vấn đề hocmon
• Vấn đề thần kinh

NHỮNG CHIẾN LƯỢC KHÁC CHỐNG LẠI TÌNH TRẠNG MỆT MỎI

Song song với quá trình điều trị, việc kiểm soát những nguyên nhân mệt mỏi do dùng thuốc, những thay đổi tích cực trong cuộc sống sẽ giúp bệnh nhân đối phó với tình trạng mệt mỏi.

• Hoạt động thể chất. Sống tích cực, chủ động có thể giúp bệnh nhân cải thiện tình trạng mệt mỏi. Bắt đầu tăng dần những hoạt động thể chất hàng ngày. Đi bộ mỗi buổi sáng và chiều thường rất an toàn cho đa số bệnh nhân ung thư. Nếu được, hãy dành ra 150 phút mỗi tuần để vận động thể chất. Những hoạt động thể chất bao gồm: Đi bộ chậm hoặc nhanh, đạp xe và bơi lội. Tham khảo ý kiến bác sĩ về loại hình vận động và cường độ vận động phù hợp với tình trạng của cơ thể.
• Liệu pháp thiền. Có rất nhiều bằng chứng đã chứng minh nhưng liệu pháp thiền có thể giảm đáng kể tình trạng mệt mỏi ở bệnh nhân ung thư:

Yoga

Tập dưỡng sinh

Thiền

Châm cứu

Thêm vào đó, những phương pháp dưới đây có thể sẽ hữu ích cho bạn:

• Phương pháp xúc chạm
• Massage
• Âm nhạc trị liệu
• Liệu pháp thư giãn

Sử dụng thuốc và thực phẩm bổ sung. Một số thuốc giúp bệnh nhân cảm thấy tỉnh táo, từ đó cải thiện rõ rệt tình trạng mệt mỏi. Những thuốc này khá hiệu quả với những bệnh nhân ung thư đang điều trị hoặc bệnh nhân ung thư tiến triển